Yarı Hermetik Kompresör Tamiri

Soğuk hava depoları ve endüstriyel soğutma sistemleri bakım onarım hizmetlerinde yarı hermetik kompresör bakım onarımı çok önemlidir. İstanbul, İzmir, Adana gibi bazı şehirlerde, yalnızca kompresör tamirine yönelik hizmet veren, tam donanımlı kompresör tamir ve yedek parça firmaları bulunmaktadır. 

Ancak her arızalı kompresörü kargoya yükleyip İstanbul'a göndermek, hem zaman hem de maliyet açısından doğru değildir. Bu yüzden Endüstriyel soğutma ünitelerine bakım onarım hizmeti veren bir mühendisin, kompresör arızalarına müdahale yeteneği olmalıdır. Ayrıca kompresör çalışma prensibi ve kompresör arızaları konusunda uzmanlaşmamış bir soğutma ustasının, soğutma sisteminde problem çözme kaabiliyeti sınırlıdır.  

Büyük kapasiteli soğuk hava depolarında çalışan yarı hermetik kompresörlerin bakım ve onarımında 20 yılın üzerinde tecrübe ile hizmet veriyoruz. Bitzer, Dorin, Frasscold, Gea Bock, Refcomp  başta olmak üzere tüm yarı hermetik kompresörlerin yedek parça temini, bakım ve onarımı konusunda iyi bir manevra kaabiliyetine ve bölgemizde yeterince referansa sahibiz. 

Soğutma Kompresörü Arızaları Hakkında Bazı Bilgiler: 

1. Soğuk hava deposu cihazı Soğutmaya gücü yetmiyorsa kompresör arıza yapar:

Soğutma kompresörleri içerisindeki elektrik motorları soğuk dönüş gazı ile soğutulur. Eğer sistem, soğuk hava deposunu herhangi bir nedenden dolayı soğutamıyor ise, dönüş gazı uzun süre yeterince soğuk gelmeyecektir ve kompresör motor sargıları ısınır. Motor sargıları ısındığı zaman elektrik panosu üzerideki aşırı yük rölesi ( Termik) korumayabilir. Çünki dönüş gazının yeterince soğuk dönmediği bir sistemde kompresör aşırı yük çekmez ama sargı ısınır. Bu arızadan kompresörü korumak için genellikle yarı hermetik kompresörlerde sargı üzerinde sıcaklık ölçen bir termistör ve buna bağlı bir röle bulunur. Yani eğer kompresörün termiği atmadan sargı termistör arızası veriyorsa dönüş gazı sıcaklığı ile ilgili bir problem olma ihtimali çok yüksektir. Sistemde aşırı yüklenme olup olmadığı araştırılmalıdır.

2. Dönüş Basıncı çok Düşerse Kompresör arıza yapar:

Soğutma cihazında gaz eksilmesi, drier ve expansion valf tıkanması, sistemde su ya da hava bulunması gibi nedenlerle dönüş basıncı aşırı düşerse kompresör karterindeki yağ sisteme gider, kompresör yağsız kalır ve mekanik hasar görür. Dönüş basıncının düşmesi durumunda alçak basınç presostat kompresörü durdurmalıdır. Eğer presostat yoksa ya da arızalı ise kompresör yüksek akım çekeceğinden dolayı termik atar ve kompresör durur. Eğer termik yoksa ya da çalışmıyorsa önce kompresör mekanik aksam sıkışır, sonra motor sargıları yanar. Dönüş basıncının düşmesinden dolayı arıza teşhisi; ana yatak, krank ve biyel kollarındaki aşınmaların şekline bakarak konulabilir.

3. Basma Hattı Basıncı Çok Yükselirse Soğutma Kompresörü Arıza Verir:

Kondenser kirlenmesi, kondenser fanı arızası, aşırı dış ortam sıcakları, soğuk hava deposuna aşırı sıcak ürün girişi gibi nedenlerle sistemde basma hattı basıncı sınırların üzerinde çalıştığında soğutma kompresörleri arıza verir. Bunu önlemek için sistemde yüksek basınç otomatiği bulunur. Basma hattı basıncı yükseldiğinde yüksek basınç otomatiği kompresörü durdurur. Eğer presostat yoksa ya da arızalı ise kompresör sargısı yüksek amper çekeceği için korumaya geçer. Eğer termik yoksa ya da çalışmıyorsa kompresör arızalanır. Yarı hermetik kompresörler söküldüğü zaman eğer yüksek basınca maruz kaldıysa pistonlar, pleyt ve basma valflerinde aşırı ısıdan kaynaklı renk değişikliği gözlenir.

4. Kompresöre Likit Dönüşü arıza Nedenidir:

Evaporatörün aşırı buzlanması, soğutucu gazın fazla basılması, expansion valf arızası, kondenserde aşırı basınç düşümü ve kondenserde aşırı sıcaklık düşümü gibi nedenlerle emme hattında soğutucu akışkan yeterince buharlaşamaz ise kompresöre likit ( sıvı) olarak döner. Kompresöre likit döndüğü zaman karterde yağın altına likit dolmasına neden olur. Yağ pompası krank ve biyel kollarına yağ basması gerekirken likit soğutucu akışkan basar. Mekanik aksam yağlanamaz ve arıza verir. Kompresörün çalışırken likite maruz kaldığı durumlarda krank, biyel kolu ve ana yatak sarması görülebilir.

5. Kompresörün likit dolu iken kalkması arızalara yol açar:

Çok iyi çalışan bir sistem durduktan sonra kompresörün ilk kalkışında arızalanması neden olur? Biyel kolları neden kırılır? Kompresörün kapağını açtık, tüm parçalar un ufak olmuş” gibi çok kötü bir sonuç doğuran bu durum, genellikle kompresörün düşük kotta bulunduğu uzun tesisatlardan oluşan soğutma sistemlerinde karşımıza çıkar. Bunun nedeni, sistem durduğunda, sistemdeki likitin kompresörün karterine hücum etmesi ve yağın yerini likitin almasıdır. Bu durumda sistem ilk kalkış anında hem silindire buhar yerine likit gönderir, hem de krank miline yağ yerine likit soğutucu gaz gönderir. Bu iki durumun üst üste gelmesi zincirleme kırılmalara neden olur. Likit soğutucu akışkan emme ve basma valflerinin kırılmasına yok açar. Kırılan valf parçaları pistonları parçalar. Aynı anda krank mili içerisindeki yağ kanallarına likit soğutucu akışkan dolar ve ilk çalışmada biyel kolları kırılır. Bu zincirleme tahribat birkaç saniye içinde gerçekleşir.

Genelde bu arızadan kaynaklı kırılmalar yaşanan bir kompresör söküldüğünde; Ana yatakta yağsız kalma ve sarma emaresi yoktur. Krank çok rahat dönüyordur ama piston ve biyel kolları parçalanmıştır. Eğer kırılan bir parça krankı sıkıştırmamış ise elektrik motoru sargısı da temiz kalabilir. Bu arıza sonucu kırılmalarda termik ve presostatlar sistemi koruyamaz. Çünki arıza anlık gerçekleşir ve amper yükselmesine mahal kalmadan tüm mekanik aksam parçalanır. Bu arızayı engellemek için sistemin solenoid valf yardımı ile gazı toplayarak durması sağlanmalıdır. Dijital termostat solenoid valfe emir verir, solenoid valf gaz yolunu kapatır, emme hattındaki bütün soğutucu akışkanı basma hattında toplamış olur. Bu sayede emme hattında soğutucu akışkan kalmaz ve emme hattında soğutucu akışkan kalmadığı için kompresöre likit dolmaz.

6. Karter rezistansı İşlevi:

Kompresör karterinde neden rezistans bulunur?

Kartel rezistansının görevi Nedir?

Soğutma kompresörlerinin krank ve biyel kolu arasında çok küçük bir boşluk vardır. Bu boşlukta yağ filmi oluşur. Krank ile biyel kolu arasındaki yağ filmi, ilk çalışmada mekanik aksamın rahat çalışması içindir. Sistem durduğunda bu yağ filmi bir süre boşlukta kalır . Sistem çok uzun süre durduğunda bu boşluk içerisindeki ince yağ tabakası kaybolur, kartere iner. Uzun süre çalışmadan bekleyen bir sistem ilk kalkışta yağsız çalışmadan dolayı hasara neden olur. Karter rezistansı kompresör kontaktörünün normalde kapalı yardımcı kontağına bağlıdır ve kompresör durduğunda devreye girer. Uzun süre çalışmamış cihazlar, örneğin sezonluk çalışan chiller grupları ve klima cihazları sezon başlangıcından önce ana şalteri açılır ve karter rezistansı devreye girer. Karterdeki yağ ısınır, yoğunluğu azalır, basıncı ve hacmi artar, edindiği pozitif basınç sayesinde krankın yağ kanallarına doğru ilerler. Krank mili le biyel kolu arasındaki boşluklar yağ ile dolar. Sistem bu şekilde bir süre ( kompresör büyüklüğüne göre 10 saati bulan süre) bekletilir, daha sonra soğutma konumunda devreye alınır.

Karter rezistansının bir diğer işlevi de kompresör karterinde likit soğutucu akışkan varsa onu buharlaştırmaktır. Sistem durduğunda karter içerisinde likit birikimi varsa kartel rezistansı likitin buharlaşmasını sağlar. Karterde bekleyen likit, yağlanmayı engeller. Kartel rezistansının bu faydası yardımcı bir faydadır ama likitin engellenmesi çok önemlidir ve karter rezistansı bu sorunu tam olarak çözemez.

Kartel rezistansı soğuk ortamlarda daha faydalıdır ama sıcak iklimlerde de kullanılmalıdır. Çünki karteldeki yağın krank mili içerisindeki kanallara hareket edebilmesi için yüksek sıcaklık gereklidir.

Gözlenen Olaya Göre Soğutma Kompresör Arızalarına Bakış:

Yüksek Amper Çekmiyor ve Termik atmıyor ama sargı ısınıyor:

Bunun nedeni dönüş gazı sıcaklığının yüksek olması olabilir. Sistem herhangi bir nedenle soğutulamıyor ise kompresöre evaporatörden dönen dönüş gazı soğumadan gelir ve kompresör motorunun sargısını soğutamaz. Bu arızanın aşırı akıma ( yüksek amper) neden olması çok uzun sürer. Bu sürede sargı aşırı ısınır ve sargı üzerinde aşırı sıcaklık termik koruması varsa kompresörü korumaya alır. Eğer termik koruyucu yoksa aşırı ısınmadan dolayı sargı yüzeyindeki koruyucu film zarar görür ve zamanla sargı kısa devreye düşer. Bobinajcılar bu duruma “SARGI KAVRULMUŞ” tabirini kullanır.

Sargı Yüzeyindeki Termik Koruyucu İle Elektrik Panosundaki Termiğin Farkı Nedir?

Elektrik panosunda , kontaktöre seri bağlanmış , “Termik” olarak adlandırılan parça aşırı yük rölesidir. Motor sargısının çektiği akım yükselirse yani yüksek amper çekmesi durumunda aşırı yük rölesi sistemi korumaya alır. Aşırı yük rölesinin korumaya geçeceği akım değeri pens ampermetrede görülebilen değerdir. Yani termik dediğimiz aşırı yük rölesi 10 Ampere ayarlı ise kompresör çalışırken ampermetrede okunan değer 10 amperin üzerine çıkarsa aşırı yük rölesi sistemi durdurur.

ANCAK

Sargı yüzeyindeki ısıl termik koruyucunun işlevi farklıdır.

Hermetik kompresörlerin içinde, sargıya seri bağlı ısıl termik koruyucu vardır.

Yarı hermetik kompresörlerde ise kompresör klemens kutusu içerisinde ısıl sensörden komut alan bir röle vardır.

Sargı sıcaklığı termik koruyucu, sistemdeki amperi ölçmez, sargı yüzeyindeki sıcaklığı ölçer. Sargının emaye kaplamasının zarar göreceği sıcaklık değerine yaklaşıldığında sistemi kapatmakla görevlidir.

Hermetik kompresörlerde sargının bağlantıları termik kontakların üzerinden geçer. Dışardan gözle görülmez. Kompresör uçları ölçüldüğünde uçlar arasında direnç okunamıyorsa sargı termiği atmıştır diyebiliriz. Şalteri uzun süre kapalı tutup sargının soğuması beklenir, termik kendini resetlediğinde tekrar çalışır. Ancak soğuyup tekrar çalıştığında mutlaka arıza bulunmalıdır. Çünki termiğin atma nedeni devam ediyor ve bu arıza tekrarlayacak. Birkaç tekrardan sonra sargı kavrulacaktır.

Sargı yüzeyi termistörü son koruma, son kaledir. Eğer sargı termistörü atıyorsa sistemin tamamında büyük bir kontrole ihtiyaç var demektir. Aşırı yük rölesi, alçak ve yüksek basınç presostatlarının ayarlarında ve çalışmasında sorun var demektir. Öncü kaleler yıkılmış, son kaleye sıra gelmiş. Sargı yüzeyindeki koruyucu termik atıyorsa sona gelinmiştir ve tekrarı kabul edilemez, tekrarı durumunda sargının kavrulması kaçınılmazdır.

Kompresör Durduğunda Karter Ve Sargı Aşırı Isınıyor:

Kompresör çalışırken sargı bölümü ve karter sıcaklığı çok sıcak değil ama kompresör durduğunda aniden ısınıyor ve kompresör kalkarken zorlanıyor ise kompresör emme ve basma subapları - valf pleyt- mutlaka kontrol edilmelidir.

Büyük kapasiteli Yarı hermetik kompresörlerde emme ve basma subaplarının bir ya da ikisinde küçük kırılma, çatlak meydana gelirse bu arıza sistemin soğutmasında ve amper çekmesinde çok dikkat çekmeyebilir. Ancak sistem durduğunda valf pleyt arızasından dolayı basma hattındaki sıcak gaz aniden emme hattına ve kartere dolar ve kompresör karterini aniden ısıtır. Bu ani ısınmadan dolayı hem sargı, hem de mekanik aksamda ani ısıl genleşme meydana gelir. Bunun Sonucunda kompresör tekrar kalkarken zorlanır, bazen de kalkamaz, yıkılır. Şu Nedenlerle:

• Isıl genleşmeden dolayı mekanik sistemin ilk kalkışı zorlaşır

• Kartere dolan yüksek basınçlı ve yüksek sıcaklıktaki buhar yağlanmayı zorlaştırır

• Sargı statör ve rotor arasındaki boşluk azalır, hem mıknatıslanma hem de sürtünme değerleri bozulur

• Sargı yüzeyi aşırı ısınır ve bobin tellerinin direnci değişir.

• Ana Yatak Burcu krankı sıkar.

Burada dikkat çekilmesi gereken önemli konu şudur:

Kompresör mekaniğini meydana getiren parçalardan krank çelik, biyel kolu alüminyum, gövde döküm, yatak burçları pirinç, silindir çelik, piston alüminyum, sekmanlar karbon çeliğinden imal edilmiştir. Yani birbiri üzerinde hareket eden parçaların hepsinin madenleri birbirinden farklıdır ve ısıl genleşme katsayıları da çok çok farklıdır. Yani ısı gördüğünde genleşme ve daralma miktarları farklıdır. Bunun sonucunda sistemde yaşanacak ani sıcaklık değişimlerinde tüm mekanik sistem alt üst olur.

Sistem Çalışırken Piston Kapakları / Valf Pleyt Kapakları / Kafalar çok ısınıyor.

Aynı zamanda kompresör sık sık yağ eksiltiyor ise sekmanlar aşınmıştır. Sekmanlar aşınırsa hem sıcak gaz kartere geri teper, hem üst kapak ısınır, hem de karterde meydana gelen yüksek basınç yağın buharlaşıp sisteme gitmesine neden olur. Yağ tesisattan kompresöre zamana geri döner ya da tesisattaki ölü bölgelerde birikme yapar. Eğer yağ geri dönüyorsa sık sık kompresörün yağının eksildiğini ve kendi kendine tamamlandığını görürüz.

Eğer üst kapak aşırı ısınıyor ama yağ eksilmiyorsa basma ve emme subaplarında sorun olabilir. Valf pleyt kontrol edilmelidir. Çünki siboplar kırılırsa pistonlara zarar verir. Hasar görmüş piston zamanla zincirleme arızalara yol açar.

Karter Yağ Gözetleme Camı Dolu Dolu Görünüyor Ama Yağ Basınç Presostatı Korumaya geçiyor.

Kartere likit dolduğunda, yağ likit soğutucu akışkandan hafif olduğu için üste çıkar. Likit altta kalır. Yağ pompası, yağ yerine likit soğutucu akışkanı emer ve kranka basar. Yağ pompasına gelen likit buharlaşır ve karter basıncı yükselir. Buna karşın krank içindeki yağ basıncı yeterince yükselmez. Yağ basınç fark presostatı - diferansiyel presostat – yağ basınç otomatiği - basınç farkını yeterli görmediği için sistemi korumaya alır. Yani yağ gözetleme camında gördüğümüz aslında yağ değil, likit soğutucu akışkandır. Cam temiz ise iyi ışık ile dikkatli baktığımızda yağ renginden farklı, buz beyazına yakın renkteki şeyin yağ olmadığını anlarız.

Devamı Gelecek...